Σπονδυλικής Στήλης & Θώρακα
Στον βασικό κορμό της Παιδοορθοπαιδικής ανήκουν η διάγνωση, η παρακολούθηση και η συντηρητική αντιμετώπιση των παθήσεων της σπονδυλικής στήλης.
Η συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών με διάφορες παθήσεις της σπονδυλικής στήλης θα χρειαστεί σωστή παρακολούθηση ανά συγκεκριμένα τακτικά χρονικά διαστήματα και πιθανή συντηρητική αντιμετώπιση με ειδικούς νάρθηκες ή κηδεμόνες.
Σε σπάνιες περιπτώσεις παιδιών ή εφήβων που θα απαιτηθεί χειρουργική αντιμετώπιση κάποιας πάθησης, ακολουθούμε το πρωτόκολλο που ακολουθείται σε όλα τα μεγάλα παιδοορθοπαιδικά κέντρα του κόσμου. Αυτό σημαίνει, ότι σε περίπτωση που χρειαστεί χειρουργική αντιμετώπιση γίνεται συνεργασία με εξειδικευμένους χειρουργούς σπονδυλικής στήλης ή νευροχειρουργούς.
Ποιες είναι οι βασικές παθήσεις σπονδυλικής στήλης που αφορούν σε παιδιά ή έφηβους;
Α) Σκολίωση
Η σκολίωση αποτελεί μία πλάγια μετατόπιση της σπονδυλικής στήλης στο μετωπιαίο επίπεδο > 10º (πρακτικά πρόκειται για μετατόπιση και στο οβελιαίο και στο εγκάρσιο επίπεδο). Αυτό σημαίνει πως μετατοπίσεις <10º δεν αποτελούν σκολίωση αλλά σκολιωτική παραμόρφωση και συγκαταλέγονται στα επιτρεπτά όρια φυσιολογικής απόκλισης.
Η σκολίωση ανάλογα με την ηλικία χωρίζεται σε:
- Βρεφική – πρώιμης έναρξης σκολίωση (early onset scoliosis) και περιλαμβάνει τις ηλικίες 0-5 ετών.
- Παιδική σκολίωση που περιλαμβάνει τις ηλικίες από 5-10 ετών.
- Εφηβική σκολίωση (η πιο συχνή και γνωστή) από ηλικίες 11 ετών και πάνω.
Η κάθε σκολίωση έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά, διαφορετική πρόγνωση, διαφορετική συχνότητα εμφάνισης στα αγόρια και στα κορίτσια και απαιτεί διαφορετική προσέγγιση και αντιμετώπιση.
- Για παράδειγμα η βρεφική σκολίωση εμφανίζεται συνήθως σε αγόρια, το κύρτωμα είναι θωρακικό με κλίση προς τα αριστερά και στα περισσότερα παιδιά έχει καλή πρόγνωση. Η εφηβική σκολίωση αντιθέτως εμφανίζεται σε συντριπτική πλειοψηφία σε κορίτσια, το κύρτωμα έχει κλίση προς τα δεξιά, ενώ αν εμφανίζει κλίση προς τα αριστερά απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση.
Η συχνότερη αιτία προσέλευσης στο ιατρείο είναι η εφηβική σκολίωση. Για την ακριβή καθοδήγηση και αντιμετώπιση απαιτούνται ειδικές ακτινολογικές λήψεις της σπονδυλικής στήλης (full spine radiographs) που να περιλαμβάνουν και την λεκάνη.
Η αντιμετώπιση εξαρτάται από το βαθμό της σκολίωσης, από την μέτρηση μίας συγκεκριμένης γωνίας (γωνία Cobb) και από τον βαθμό της ανάπτυξης στον οποίο βρίσκεται κάθε παιδί (και τον βαθμό ανάπτυξης που απομένει). Η εκτίμηση του βαθμού ανάπτυξης αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη σωστή αντιμετώπιση της σκολίωσης και γίνεται συμπεριλαμβάνοντας στον ακτινολογικό έλεγχο την λεκάνη (εκτίμηση του λεγόμενου Risser Sign).
Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι η αντιμετώπιση σε δύο παιδιά με την ίδια βιολογική ηλικία (χρονολογική ηλικία) μπορεί να είναι διαφορετική λόγω διαφορετικής σκελετικής ηλικίας.
Β) Κύφωση – Κύφωση Morbus Scheurmann.
Η κύφωση μπορεί να είναι απλά λόγω κακής στάσης του σώματος ενός παιδιού ή μπορεί να είναι η επονομαζόμενη κύφωση τύπου Scheurmann. Σημαντικό ρόλο αποτελεί η κλινική εξέταση καθώς η πρώτη είναι εύκαμπτη ενώ η δεύτερη δύσκαμπτη.
Η κύφωση τύπου Scheurmann ενώ πολλοί πιστεύουν ότι εμφανίζεται μόνο στη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης, μπορεί να εμφανιστεί και στη θωρακο-οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης αλλά και στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Η διαφορά της με την απλή κύφωση είναι ότι ευθύνεται για επεισόδια πόνου και ραχιαλγίας στην σπονδυλική στήλη των νεαρών παιδιών.
Η διάγνωση της γίνεται από την κλινική εξέταση και από τα ακτινολογικά ευρήματα καθώς η κύφωση Scheurmann εμφανίζει χαρακτηριστικές ακτινολογικές αλλοιώσεις με σφηνοειδή παραμόρφωση των σπονδύλων και η γωνία μέτρησης της κύφωσης είναι > 45º-50º για τη θωρακική μοίρα.
Η αντιμετώπιση εξαρτάται από τον βαθμό της κύφωσης και μπορεί να περιλαμβάνει τακτική παρακολούθηση, παρότρυνση για ενασχόληση με συγκεκριμένα αθλήματα και αποφυγή αθλημάτων που επιδεινώνουν την κυφωτική στάση (π.χ. ποδήλατο), φυσικοθεραπείες, κηδεμόνες κύφωσης και σε σπάνιες, ακραίες περιπτώσεις κύφωσης χειρουργική αντιμετώπιση.
Γ) Σπονδυλόλυση – Σπονδυλολίσθηση
Η σπονδυλόλυση αποτελεί αιτία πόνου στη μέση, ιδιαίτερα στην εφηβική ηλικία. Η πάθηση αφορά κυρίως στον 5º οσφυϊκό σπόνδυλο (L5) και χαρακτηρίζεται από ένα έλλειμμα – διαχωρισμό στον ισθμό του σπονδυλικού τόξου (pars interarticularis).
Η σπονδυλολίσθηση είναι επίσης μια αιτία πόνου στη μέση και αφορά επίσης στους σπονδύλους: 4º και 5º οσφυϊκό σπόνδυλο (L4/L5 – L5/S1). Στη σπονδυλολίσθηση όμως έχουμε πρόσθια μετατόπιση ενός σπονδύλου (και του μέρους της σπονδυλικής στήλης από πάνω του) σε σχέση με τον σπόνδυλο που βρίσκεται από „κάτω του“.
Η σπονδυλολίσθηση δηλαδή μπορεί να είναι το αποτέλεσμα της σπονδυλόλυσης (ειδικά αν η δεύτερη είναι αμφοτερόπλευρη). Και οι δύο αυτές παθήσεις εμφανίζονται σε μεγαλύτερη συχνότητα σε έφηβους που ασχολούνται με συγκεκριμένα αθλήματα και περιλαμβάνουν κυρίως έκταση του κορμού (τένις, μπαλέτο, άρση βαρών, ποδόσφαιρο, βόλει κ.α.).
Η αντιμετώπιση εξαρτάται από την χρονιότητα της πάθησης, την ταξινόμηση αυτής (ισθμική, δυσπλαστική, εκφυλιστική, συγγενής, τραυματική), τα συμπτώματα του ασθενούς και τον βαθμό της σπονδυλολίσθησης. Στα μέτρα αντιμετώπισης συμπεριλαμβάνονται παρακολούθηση, αποφυγή αθλητικών δραστηριοτήτων, φυσικοθεραπείες, κηδεμόνες ακόμη και χειρουργική αντιμετώπιση σε μεγάλου βαθμού ολισθήσεις. Η κάθε περίπτωση είναι εξατομικευμένη και δεν εφαρμόζονται όλα τα μέτρα σε όλους τους ασθενείς.
Δ) Μυϊκό Ραιβόκρανο
Πολλοί γονείς παρατηρούν ότι τα παιδιά τους κατά τη διάρκεια του 1ου έτους ζωής έχουν στραμμένο το κεφάλι προς την μία μεριά. Αυτό συνήθως είναι αποτέλεσμα συρρίκνωσης του στερνοκλειδομαστεοειδή μυός με σχηματισμό μιας ινώδους περιοχής (οι γονείς μπορεί να ψηλαφίσουν έναν μικρό όζο στην περιοχή του μυός).
Σημαντικό είναι να αποκλειστούν άλλες αιτίες που μπορεί να οφείλονται για αυτήν την στροφή του κεφαλιού όπως οφθαλμολογικά προβλήματα, το σύνδρομο Klippel-Feil, κάποιο τραυματικό επεισόδιο ή κάποιο ατλαντοαξονικό (υπ)εξάρθρημα μετά από φλεγμονή στην περιοχή (σύνδρομο Grisel). Η αντιμετώπιση περιλαμβάνει κυρίως ασκήσεις διάτασης του στερνοκλειδομαστεοειδή μυός υπό τη μορφή φυσιοθεραπειών.
Στο 95% των περιπτώσεων η κατάσταση θα έχει διορθωθεί μέχρι τα πρώτα γενέθλια του παιδιού.
Οι παθήσεις της σπονδυλικής στήλης και οι υπηρεσίες μας συνοψίζονται παρακάτω:
- Επεξήγηση, καθοδήγηση και περιγραφή της φύσεως οποιασδήποτε „μη φυσιολογικής στάσης του σώματος“. Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλά παιδιά ειδικά στην προ-εφηβική ηλικία εμφανίζουν διαφορετική στάση του κορμού (π.χ. καμπουριάζουν). Διαχωρισμός αν πρόκειται για κακή στάση σώματος ή πραγματική σκολίωση, λόρδωση ή κύφωση.
- Διερεύνηση και διάγνωση της παιδικής και εφηβικής οσφυαλγίας. Υπενθυμίζουμε ότι η οσφυαλγία (πόνος στην μέση) αποτελεί σύμπτωμα και όχι διάγνωση. Σκοπός μας είναι να βρούμε την αιτία της οσφυαλγίας (τραυματισμός, σπονδυλοδισκίτιδα, νόσος Scheurmann, όγκος, σπονδυλόλυση, σπονδυλολίσθηση, δισκοκήλη, νευρολογικό νόσημα, βαριές μορφές σκολίωσης, μυϊκός σπασμός κ.α.).
- Συντηρητική και χειρουργική αντιμετώπιση (αν χρειαστεί) του μυϊκού ραιβόκρανου. Στη χειρουργική αντιμετώπιση περιλαμβάνεται η τενοτομή της μοίρας του στερνοκλειδομαστεοειδή μυός που είναι ρικνωμένη.
- Διερεύνηση της βρεφικής σκολίωσης και καθορισμός αν πρόκειται για την καλοήθη μορφή αυτής που θα διορθωθεί ή αν πρόκειται για σκολίωση που θα έχει ραγδαία επιδείνωση (ο καθορισμός απαιτεί ακτινολογικό έλεγχο και μέτρηση της γωνίας Cobb και της πλευροσπονδυλικής γωνίας=πρόβλεψη σύμφωνα με τους παράγοντες Mehta).
- Διερεύνηση, παρακολούθηση και αντιμετώπιση της σκολίωσης αναλόγως πάντα με το υπόλοιπο ανάπτυξης του κάθε παιδιού. Αντιμετώπιση με βάση την σκελετική ηλικία και όχι την βιολογική (κανονική) ηλικία.
- Διερεύνηση, παρακολούθηση και αντιμετώπιση λόρδωσης, εύκαμπτης κύφωσης και κύφωσης Scheurmann (δύσκαμπτης).
- Αντιμετώπιση περιπτώσεων σπονδυλόλυσης και σπονδυλολίσθησης λαμβάνοντας υπόψιν πολλούς παράγοντες (συμπτώματα του ασθενούς, χρονιότητα της πάθησης, βαθμός της ολίσθησης κ.α.).
- Αντιμετώπιση παθήσεων του θώρακα: Σκαφοειδής θώρακας (pectus excavatum) -θώρακας που χαρακτηρίζεται από εμβύθιση του στέρνου, τροπιδοειδής θώρακας (pectus carinatum) – θώρακας που χαρακτηρίζεται από προπέτεια του στέρνου „δίκην ράμφους πτηνού“. Και στις δύο περιπτώσεις πρέπει να ελεγχθεί η σπονδυλική στήλη για την πιθανότητα σκολίωσης ή κύφωσης.
- Διάγνωση και αντιμετώπιση περιπτώσεων σπονδυλοδισκίτιδας (μικροβιακή λοίμωξη των μεσοσπονδύλιων δίσκων ή των σπονδυλικών σωμάτων).
- Διάγνωση και αντιμετώπιση περιπτώσεων οσφυαλγίας σε υπόβαθρο ρευματολογικού νοσήματος (συνεργασία με εξειδικευμένους παιδορευματολόγους μπορεί να απαιτηθεί)
- Διάγνωση και αντιμετώπιση περιπτώσεων οσφυαλγίας που οφείλονται σε κάποιον όγκο ή κύστη.
- Διάγνωση και αντιμετώπιση κακώσεων και καταγμάτων της σπονδυλικής στήλης.